Van trends naar onderwijs­transitie

Van trends naar onderwijstransitie

In de onderwijsmarkt zien we een aantal trends die grote invloed hebben op het beroepsonderwijs. Denk aan maatschappelijke uitdagingen als vergrijzing, verduurzaming, de woningnood en de toenemende behoefte aan zorg. Er ontstaan nieuwe beroepen die we nu nog niet eens kennen. En het belang van informatietechnologie zal alleen maar toenemen. Kortom: het beroepsonderwijs in Nederland is volop in beweging. Dit vraagt om flexibilisering van het onderwijs. Hieronder een overzicht van de trends die leiden tot een onderwijstransitie.

Een Leven Lang Ontwikkelen

De komende jaren hebben we veel vakmensen nodig om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden. Onder meer vergrijzing, vergroening, het woningentekort en de snelle ict-ontwikkelingen vragen om een andere manier van organiseren van het onderwijs. Het MBO en HBO spelen hierin een sleutelrol. Het beroepsonderwijs moet niet alleen zorgen voor voldoende goed opgeleide studenten/vakmensen, maar ook voor bijscholing van de werkende beroepsbevolking. Een voorbeeld is de bijscholing van vakmensen in de zonne-energie of andere vormen van energieopwekking.
Al lang is duidelijk dat we het niet gaan redden met jongeren die de arbeidsmarkt betreden. Zeker voor het MBO is een Leven Lang Ontwikkelen van vakmensen uit het bedrijfsleven een belangrijke nieuwe taak.

EdTech

Het beroepsonderwijs bereidt studenten voor op de beroepen van de toekomst. Niemand weet precies welke beroepen er over vijf jaar zijn, meestal veroorzaakt of mogelijk gemaakt door de snelle ict-ontwikkelingen. Een mooie uitdaging voor het onderwijs, maar hoe spelen ze hierop in? Een veelgehoord middel is de flexibilisering van het onderwijs. Dit wordt mede gevoed door de individualiseringsbehoefte van studenten, de veranderende vraag naar het kennisaanbod van het onderwijs richting de arbeidsmarkt en de nieuwste inzichten in leren en opleiden. EdTech (educatieve technologie) is een belangrijke game changer. Dit kunnen we het beste omschrijven als het gebruik van technologie om lesgeven en leren te ondersteunen. De uitdagingen van EdTech zitten niet zozeer bij de studenten, maar meer bij de beleidsmakers, ondersteuners en de docenten. Hoe is het gesteld met de ‘digitale geletterdheid’? 

Flexibilisering

Flexibilisering van het onderwijs kan helpen bij de uitdaging dat je je op de nieuwe situatie moet aanpassen, zonder dat je nu precies al weet hoe die eruitziet. Scenario’s van de flexibilisering die voorbijkomen zijn versnellen, verbreden, verdiepen van het onderwijsprogramma. Versnellen houdt in dat de student sneller door het onderwijs kan. Bij verbreden kun je denken aan de student die een vak wil leren én ondernemer wil worden en ook daarin bijgespijkerd moet worden. Weer een andere student vraagt om verdiepende (specialistische) vakkennis.

De vraag is: hoe bedden we deze scenario’s in het huidige onderwijs in en hoe organiseert de onderwijslogistiek deze scenario’s? Een klip en klaar antwoord is er niet. Wel kun je denken aan modularisering van het onderwijs.

Onderwijstransitie

We kunnen concluderen dat we aan de vooravond staan van een onderwijstransitie. Dit is een proces van fundamentele en onomkeerbare veranderingen. Transities kenmerken zich door nieuwe structuren, werkwijzen en culturen. Flexibilisering van het onderwijs is een structuurwijziging. Dit vraagt om een andere werkwijze en mogelijk ook een andere cultuur. Hoe kun je als onderwijsinstelling deze transitie realiseren? De uitdaging is om de onderwijswinkel open te houden, terwijl je aan het verbouwen bent. Dit geldt voor zowel het onderwijs als de onderwijslogistiek. Waar begin je? 

De theorie lijkt eenvoudig: je organiseert een transitie door de juiste mensen bij elkaar te brengen. Deze mensen beschikken over de juiste kennis, kunde en vaardigheden en je moet blijven informeren, communiceren, sensibiliseren en enthousiasmeren. De praktijk is uitdagend.

Gereedschapskist

Als je verantwoordelijk bent voor de onderwijslogistiek, ben je ook onderdeel van de transitie. Onderwijslogistiek richt zich op het dagelijks organiseren van onderwijs: van curriculum tot aan examinering. De onderwijslogistieke experts denken graag met het onderwijs mee over de transitie, de scenario’s en de verschillende mogelijkheden. Samen kunnen ze de transitie vormgeven. De toegevoegde waarde vanuit de onderwijslogistiek is hoe je het onderwijs organiseerbaar krijgt en houdt. De onderwijslogistieke experts hebben een gereedschapskist tot hun beschikking voor het leveren van de toevoegde waarde. Houd de vervolgartikelen in de gaten. Iedere keer bespreken we één of meerdere tools die de onderwijstransitie mogelijk maken: 

• wendbaar onderwijs door modularisering van de onderwijseenheden;
• transformeren van silodenken naar ketendenken;
• de samenhang in de ketens tussen curriculumontwikkeling en examinering duidelijk te maken voor de organisatie;
• standaarden ontwikkelen voor flexibel onderwijs vanuit ‘flexibiliseren door te standaardiseren’;
• het aanbod afstemmen op de vraag naar het onderwijs vanuit de student.